Ֆիզիկա 2017/18

Գ. Մխիթարյանի <<Գիտելիքների ստուգման առաջադրաքներ մաս II>>

Էջ 3-13

1. Էներգիա

Կինետիկ և պոտենցիալ էներգիաներ

Տարբերակ 1

I. (1) Այն էներգիան, որով մարմինը օժտված է իր շարժման հետևանքով, անվանվում է (1.) կինետիկ էներգիա:

II. (1) Սեղմված զսպանակի էներգիան (2.) պոտենցիալ էներգիայի օրինակ է:

III. (1) Գիրքը դրված է սեղանին: Հատակի նկատմամբ այն օժտված է (2.) պոտենցիալ էներգիայով:

IV. (1) Բրատսկի ՀԷԿ – ում ամբարտակից առաջ և նրանից հետո ջրի մակարդակների տարբերությունը 100մ է: Ի՞նչ էներգիայով է օժտված ամբարտակում գտնվող ջուրը:

Պատ.՝ 2. պոտենցիալ

V. (7) Օգտվելով նախորդ խնդրի պայմաններից՝ հաշվեք ի՞նչ էներգիայով է օժտված ամբարտակում ջրի մակերևույթին մոտ գտնվող ջուրը:

Պատ.՝ 4. 980կՋ

VI. (1) Ընտրեք հարցի առավել ճշգրիտ պատասխանը:

Ի՞նչ էներգիայով է օժտված ընկնող մարմինը:

Պատ.՝ 3. պոտենցիալ և կինետիկ

VII. (2) Ընտրեք հարցի առավել ճշգրիտ պատասխանը:

Ինչի՞ց է կախված մարմնի կինետիկ էներգիան:

Պատ.՝ 3. մարմնի զանգվածից և նրա շարժման արագությունից 

VIII. (2) Միատեսակ չափսերով կապարե և փայտե գնդերը գետնին ընկնելու պահին ունեին նույն արագությունները: Այդ պահին նրանք օժտվա՞ծ էին արդյոք նույն էներգիաներով:

Պատ.՝ 1. ավելի մեծ էներգիա ուներ կապարե գունդը

IX. (3) Հավասար զանգվածներով Ա և Բ չորսուները դրված են տարբեր բարձրություններ ունեցող թեք հարթությունների վրա: Նու՞յնն են արդյոք թեք հարթությունների հիմքերի նկատմամբ չորսուների ունեցած էներգիաները:

Պատ.՝ 1. Ա չորսուի էներգիան ավելի մեծ է, քան Բ չորսուի էներգիան 

X. (1) Մարմնի անկման ժամանակ (1.) պոտենցիալ էներգիան փոխակերպվում է կինետիկի:

Տարբերակ 2

I. (1) Այն էներգիան, որը որոշվում է փոխազդող մարմինների կամ միևնույն մարմնի մասերի փոխադարձ դիրքով, կոչվում է (2.) պոտենցիալ էներգիա:

II. (1) Ճանապարհով շարժվող ավտոմեքենան իր շարժման հետևանքով օժտված է (1.) կինետիկ էներգիայով:

III. (1) Քամուց թեքված ծառի ճյուղը օժտված է (2.) պոտենցիալ էներգիայով:

IV. (1) Ի՞նչ միավորներով են չափում էներգիան:

Պատ.՝ 2. Ջ, կՋ

V. (1) 250 կգ զանգված ունեցող ցցահար մուրճը ցցի նկատմամբ բարձրացված է 5 մ բարձրության վրա: Ի՞նչ էներգիայով է օժտված ցցահար մուրճը ցցի նկատմամբ: 

Պատ.՝ 2. կինետիկ

VI. (5) Հաշվեք ցցահար մուրճի էներգիան ցցի նկատմամբ:

Պատ.՝ 2. 12 250 Ջ

VII. (2) Ի՞նչ էներգիայով է օժտված ցցահար մուրճը անկման ժամանակ:

Պատ.՝ 3. պոտենցիալ և կինետիկ 

VIII. (2) Կապարե և փայտե՝ նույն չափսեր ունեցող երկու գնդեր բարձրացված են նույն բարձրության վրա: Արդյո՞ք նրանք ունեն նույն էներգիաները:

Պատ.՝ 1. ավելի մեծ էներգիայով օժտված է կապարե գունդը, քանի որ նրա զանգվածը մեծ է

IX. (2) Ընտրիր առավել լրիվ պատասխանի համարը: 

Ա և Բ հավասար զանգվածներով ինքնաթիռները թռչում են նույն արագությամբ, բայց Ա-ն ավելի մեծ բարձրության վրա, քան Բ-ն: Հավասա՞ր են արդյոք ինքնաթիռների կինետիկ էներգիաները:

Պատ.՝ 3. ինքնաթիռների կինետիկ էներգիաները հավասար են, քանի որ նրանք ունեն նույն զանգվածը և նույն արագությունները

X. (1) Ո՞ր համարով են նշված բերված նախադասության մեջ բաց թողնված բառերը՝ ճիշտ հաջորդականությամբ:

Նկար 2-ում պատկերված սայլակը բեռի անկման ժամանակ շարժվում է: Այդ սարքում բեռի (1.) պոտենցիալ էներգիան 

Տարբերակ 3

I. (1) Ի՞նչ տեսակի էներգիայով է օժտված ձգված կամ սեղմված զսպանակը:

Պատ.՝ 2. պոտենցիալ 

II. (1) Ընկնող քարը գետնին հարվածելու պահին օժտված է (1.) կինետիկէներգիայով:

III. (1) Լարված ժամացույցի զսպանակը օժտված է (2.) պոտենցիալէներգիայով: 

IV. (7) Վոլգա –  Դոն ջրանցքի ամենաբարձր տեղամասում ջրի մակերևույթը 44մ-ով բարձր է Դոն գետի ջրի մակարդակից: Ի՞նչ էներգիայով է օժտված ջուրը ջրանցքում՝ գետի ջրի մակարդակի նկատմամբ:

Պատ.՝ 2. պոտենցիալ 

V. (1) Հաշվեք այն էներգիան, որով օժտված է նախորդ խնդրում նշված բարձրության վրա գտնվող 1մ³ ծավալով ջուրը:

Պատ.՝ 1. ≈ 431 կՋ

VI. (1) Երկրի նկատմամբ ի՞նչ տեսակի էներգիայով է օժտված թռչող ինքնաթիռը: Ընտրիր առավել լրիվ պատասխանը:

Պատ.՝ 3. պոտենցիալ և կինետիկ 

VII. Ինչի՞ց է կախված Երկրի մակերևույթի նկատմամբ բարձրացված մարմնի պոտենցիալ էներգիան: Ընտրիր առավել լրիվ պատասխանը:

Պատ.՝ 2. մարմնի՝ Երկրի մակերևույթից ունեցած բարձրությունից և զանգվածից

VIII. (1) Ի՞նչ պայմանների դեպքում երկու միևնույն զանգվածով մարմինները կարող են ունենալ հավասար կինետիկ էներգիաներ:

Պատ.՝ 1. շարժման արագությունները հավասար են

IX. (2) Երկրի մակերևույթի նկատմամբ նո՞ւյն պոտենցիալ էներգիայով են օժտված նկ. 3-ում պատկերված մարմինները:

Պատ.՝ 2. Ա մարմինը ունի ավելի փոքր էներգիա, քան Բ մարմինը

X. (1) Ո՞ր համարով է նշված բերված նախադասության մեջ բաց թողնված բառերը՝ ճիշտ հաջորդականությամբ:

Երբ քամու ազդեցությամբ ծառի ճյուղը կորանում է, օդի … էներգիան փոխակերպվում է ճյուղի …. էներգիայի:

Պատ.՝ 1. պոտենցիալ, կինետիկ

Տարբերակ 4

I. (1) Օդի ո՞ր էներգիան է օգտագործվում հողմաէլեկտրակայաններում:

Պատ.՝ 1. կինետիկ

II. (1) Բալոնում սեղմված գազը օժտված է (2.) պոտենցիալ էներգիայով:

III. (1) Ո՞ր էներգիայի հաշվին են շարժվում ձեռքի մեխանիկական ժամացույցի սլաքները:

Պատ.՝ 2. զսպանակի պոտենցիալ էներգիայի

IV. (1) 2500 կգ զանգվածով մուրճը բարձրացված է 1,5 մ բարձրության վրա: Ի՞նչ տեսակի էներգիայով է օժտված բարձրացված մուրճը:

Պատ.՝ 2. պոտենցիալ

V. (5) Օգտվելով նախորդ խնդրի պայմաններից՝ հաշվեք բարձրացված մուրճի էներգիան:

Պատ.՝ 3. 36750 Ջ

VI. (1) Ընկնելու ժամանակ մուրճը ի՞նչ էներգիայով է օժտված: Ընտրիր առավալ լրիվ պատասխանը:

Պատ.՝ 3. կինետիկ և պոտենցիալ

VII. (2) Փոխվո՞ւմ է արդյոք մարմնի էներգիան, երբ այն կատարում է աշխատանք:

Պատ.՝ 1. չի փոխվում 

VIII. (2) Ի՞նչ պայմանի դեպքում նույն արագությամբ շարժվող երկու մարմիններ կունենան հավասար կինետիկ էներգիաներ:

Պատ.՝ 2. մարմինների զանգվածները հավասար են

IX. (2) Հավասա՞ր են արդյոք նկար 4-ում պատկերված միանման աղյուսների՝ Երկրի նկատմամբ ունեցած պոտենցիալ էներգիաները:

Պատ.՝ 2. Բ – ն ունի ավելի մեծ էներգիա

X. (2) Ո՞ր համարով է նշված բերված նախադասության մեջ բաց թողնված բառերը՝ ճիշտ հաջորդականությամբ:

Երբ սահնակը սահում է սարից, ապա …. էներգիան փոխակերպվում է …. էներգիայի:

Պատ.՝ 1. պոտենցիալ, կինետիկ

Ջերմային երևույթներ

Ջերմահաղորդում և աշխատանք

2. Ջերմահաղորդման տեսակները

Տարբերակ 1

I. (1) Ջերմահաղորդման ո՞ր ձևի վրա է հիմնված բնակարանների ջրային ջեռուցման համակարգի աշխատանքը:

Պատ.՝ 2. կոնվեկցիայի

II. (1) Երկփեղկ պատուհանները լավ են պաշտպանում ցրտից, որովհետև փեղկերի միջև գտնվող օդը օժտված է (2.) վատ ջերմահաղորդականությամբ:

Ո՞ր նյութերն ունեն….

III. (2) ամենամեծ ջերմահաղորդականությունը

Պատ.՝ 3. արծաթ, 4. թուջ

IV. (2) ամենափոքր ջերմահաղորդականությունը

Պատ.՝ 1. թուղթ, 2. ծղոտ

V. (1) Ի՞նչ գույնով են ներկում ինքնաթիռների, Երկրի արհեստական արբանյակների, օդապարիկների արտաքին մակերևույթները, որպեսզի խուսափեն նրանց գերտաքացումից:

Պատ.՝ 1. բաց արծաթագույն

VI. (1) Փայտի կտորին մեխված են երկու միատեսակ մետաղյա սպիտակ թիթեղներ: Նրանցից մեկի ներքին մակերևությը պատված է մրով, իսկ մյուսինը թողած է փայլուն: Թիթեղների արտաքին մակերևույթներին մոմով կպցված են լուցկիներ: Թիթեղների միջև տեղավորում են մետաղյա շիկացած գունդ (նկ. 5): Լուցկիները միաժամանա՞կ կպոկվեն թիթեղներից:

Պատ.՝ 2. մրոտված մակերևույթով թիթեղից լուցկին ավելի շուտ կպոկվի

VII. (1) Կփոխվի՞ արդյոք մարմնի ջերմաստիճանը, եթե նա ճառագայթմամբ ավելի շատ էներգիա է կլանում, քան արձակում:

Պատ.՝ 1. մարմինը կտաքանա

VIII. (2) Ի՞նչ ուղղությամբ կտեղափոխվի օդը ամառային տաք օրվա ընթացքում (նկ. 6):

Պատ.՝ 1. ԱԲԳԴ

Տարբերակ 2

I. (1) Ջերմահաղորդման ո՞ր ձևով է տաքանում գազօջախին դրված կաթսայում գտնվող ջուրը:

Պատ.՝ 2. կոնվեկցիայով

II. (1) Որպեսզի պտղատու ծառերը չցրտահարվեն, ձմռանը նրանց բները ծածկում են թեփով:

Թեփը օժտված է (1.) լավ ջերմահաղորդականությամբ:

Ո՞ր նյութերն են օժտված.

III. (2) լավ ջերմահաղորդականությամբ

Պատ.՝ 3. ալյումին, 4. կապար

IV. (2) վատ ջերմահաղորդականությամբ 

Պատ.՝ 1. օդ, 2. բուրդ

V. (1) Թվարկվածներից որո՞ւմ մեջ է ջերմահաղորդումը կատարվում հիմնականում ջերմահաղորդականությամբ:

Պատ.՝ 2. աղյուս

VI. (2) Փորձանոթներից մեկը պատված է մրով, մյուսը սպիտակեցված է կրով (նկ. 7): Նրանց մեջ լցված է միատեսակ ջերմաստիճան ունեցող տաք ջուր: Փորձանոթներից որի՞ ջուրը ավելի արագ կսառչի:

Պատ.՝ 1. սպիտակեցված փորձանոթում

VII. (1) Կարելի՞ է կանխագուշակել, թե ի՞նչ ուղղությամբ կփչի քամին ծովափում, երբ սկսվեն աշնանային ցուրտ եղանակները:

Պատ.՝ ցամաքից դեպի ծով

VIII. (1) Սենյակում օդը տաքանում է ջրային ջեռուցման մարտկոցի միջոցով (նկ. 8): Սենյակում ի՞նչ ուղղությամբ է տեղափոխվում օդը:

Պատ.՝ 1. ԱԲԳԴ

Տարբերակ 3

I. (1) Ջերմահաղորդում ո՞ր տեսակի շնորհիվ ենք տաքանում խարույկի մոտ:

Պատ.՝ 2. կոնվեկցիայի

II. (1) Նույն ջերմաստիճանն ունեցող առարկաները շոշափելիս մետաղական առարկաները ավելի սառն են թվում, քան մյուսները: Դա բացատրվում է նրանով, որ մետաղները օժտված են (1.) լավ ջերմահաղորդականությամբ:

Ո՞ր նյութերն են օժտված.

III. (1) լավ ջերմահաղորդականությամբ

Պատ.՝ 2. արույր, 3. երկաթ

IV. (2) վատ ջերմահաղորդականությամբ

Պատ.՝ 1. ջուր

V. (1) Կարելի՞ է կանխագուշակել, թե ծովափում ամռան շոգ օրվա ընթացքում ի՞նչ ուղղությամբ կփչի քամին:

Պատ.՝ 1. չի կարելի

VI. (1) Անօդ տարածության մեջ իրարից հեռացված մարմինների միջև ջերմահաղորդման ո՞ր տեսակն է հնարավոր:

Պատ.՝ 3. ճառագայթում

VII. (1) Կփոխվի՞ արդյոք մարմնի ջերմաստիճանը, եթե նա ճառագայթմամբ ավելի շատ էներգիա է անջատում, քան կլանում:

Պատ.՝ 2. մարմինը սառչում է

VIII. (1) Անոթում եղած ջուրը տաքանում է սպիրտայրոցի օգնությամբ (նկ. 9): Ո՞ր ուղղությամբ նա կտեղափոխվի:

Պատ.՝ 1. ԱԲԳԴ

Տարբերակ 4

I. (1) Ջերմահաղորդման ո՞ր տեսակի շնորհիվ են տաքանում մթնոլորտի ներքևի շերտերը:

Պատ.՝ 2. կոնվեկցիայի

II. (1) Որպեսզի արդուկի բռնակը չտաքանա, այն պատրաստվում է պլաստմասսայից: Պլաստմասսան օժտված է (2.) վատջերմահաղորդականությամբ:

Ո՞ր նյութերն են օժտված.

III. (2) լավ ջերմահաղորդականությամբ

Պատ.՝ 1. պողպատ, 3. պղինձ

IV. (2) վատ ջերմահաղորդականությամբ

Պատ.՝ 2. խցան, 4. օդ

V. (2) Թվարկվածներից որո՞ւմ կոնվեկցիայի միջոցով կարող է իրականանալ ջերմահաղորդումը:

Պատ.՝ 1. ջրում, 3. օդում

VI.  (2) Ձյան վրա դրված են սպիտակ, սև և կանաչ մահուդի երեք կտորներ: Որոշ ժամանակ անց նրանց տակի ձյունը հալվում է (նկ. 10): Նկարի վրա ո՞ր համարով է նշված սպիտակ, սև և կանաչ մահուդը:

Պատ.՝ 1. սպիտակը – 1, սևը – 2, կանաչը – 3

VII. (1) Ո՞ր թեյնիկում ջուրը ավելի արագ կսառչի՝ մաքուր սպիտակում, թե մրոտվածում:

Պատ.՝ 3. մաքուր սպիտակում

VIII. (2) Ամառային շոգ օրվա ընթացքում մթնոլորտում օդը ո՞ր ուղղությամբ կտեղափոխվի (նկ. 11):

Պատ.՝ 2. ԱԴԳԲ

Մխիթարյան մաս 1 / էջ10 Մոլեկուլներ և նրանց շարժումը 

1. Բուսական յուղի կաթիլը անսահմանափակ չի կարող տարածվել ջրի մակերևույթով։Կաթիլը կտարածվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ շերտի հաստությունը չի հավասարվել յուղի ամեմափոքր մասնիկների չափերին։ 
2. Փոքրագույն մասնիկները, որոնցից կազմված են տարբեր նյութեր, կոչվում են մոլեկուլներ։ 
3. Նյութի փոքրագույն մասնիկների բաղկացուցիչ մասերը կքչվում են ատոմներ։ 
4. Դիֆուզիան դա նյութերի ինքնաբերաբար մոիմյանց խառնվելը։ 
5. Դիֆուզիան տեղի է ունենում պինդ մարմիններում,հեղուկներում և գազերում։ 
6. Գոյություն ունի մոլեկուլների մեջ փոխադարձ ձգողություն և վանողություն։

Լաբորատոր աշխատանք

Հաշվարկման մարմին: Շարժման հարաբերականությունը

Փորձ 1

Անհրաժեշտ պարագաներ – թուղթ և փայտե չորսու

Փորձի ընթացքը. փայտե չորսուն դրեցի թղթի վրա և թղթի ծայրից դանդաղ ծգեցի: Հետևեցի չորսուի և թղթի վիճակներին:

1. Սեղանի նկատմամբ թուղթը և չորսուն շարժվում են:

2. Այս դեպքում սեղանը ընտրված է որպես հաշվարկման մարմին:

3. Թղթի նկատմամբ չորսուն դադարի վիճակում է:

4. Թղթի նկատմամբ սեղանը շարժման մեջ է:

5. Որպես հաշվարկման մարմին ընտրել եմ թուղթը:

6. Որպեսզի որոշեմ մարմինը գտնվում է շարժման մեջ թե դադարի, ես ընտրում եմ հաշվարկման մարմինը:

7. Թուղթը և չորսուն ընտրելով որպես հաշվարկման մարմին, կարող եմ ասել, որ սեղանը շարժվում է:

Փորձ 2

Փայտե չորսուն դրեցի թղթի վրա և թղթի ծայրից կտրուկ ծգեցի, հետևեցի չորսույի և թղթի վիճակներին:

1. Ձգելու ընթացքում թուղթը սեղանի նկատմամբ գտնվում է շարժման վիճակում: 2. Թղթի նկատմամբ սեղանը գտնվում է շարժման վիճակում:

3. Սեղանի նկատմամբ չորսուն գտնվում է դադարի վիճակում:

4. Կարելի է ասել, որ չորսուն շարժվում է թղթի նկատմամբ:

Եզրակացություն

Երկու փորձերից եկանք եզրակացության, որ մարմնի շարժումը և դադարը հարաբերական է և այն կախված է հաշվարկման մարմնի ընտրությունից:

Լաբարատոր աշխատանք 2

Աշխատանքի նպատակը՝ չափել այն արագացումը որով շարժվում է գնդիկը, թեք ճոռով:

Անրաժեշտ պարագաներ՝ մետաղե ճոռ,պողպատե գնդիկ,վարկենաչափ,պողպատե գլան, չափերիզ,ամրակալան:

Փորցի կատարման ընթացքը՝

Վերձրեցի ճոռը և ամրացրեցի ամրակալանի թաթիկին, չափեցի ճոռի երկարությունը՝ s  ճանապարհն է, որից հետո ճոռի տակ հարմարեցրեցի մետաղյա գլանը:Գնդիկը վերևից թողելու ժամանակ միացրեցի վարկենաչափը:

Փորձ 1՝

t1=1.35 վ.                         t միջին=(t1+t2+t3) :3=(1.35վ+1.2վ+1.33վ):3= 3.7վ:3=1.2վ
t2=1.02վ.
t3=1.33վ.
S=113սմ=1.13 մ

a1=2S:t2 միջին =2.26մ:1.44վ2=1.6 մ/վ2: